|
|
 |
Ostrów - odkryto gród obronny z X wieku !
źródło: strona UM w Ostrowie
Ostrów odkryty na nowo!
Sensacyjnego odkrycia dokonali w Ostrowie Wielkopolskim archeolodzy.
Tuż przy ruchliwej drodze, pod stosunkowo niewielką warstwą ziemi
odkryto średniowieczne grodzisko. – Jeśli potwierdzą się wszystkie
informacje oznaczać to będzie, że Ostrów Wielkopolski jako gród,
jest o kilkaset lat starszy niż do tej pory sądzono – mówi Radosław
Torzyński Prezydent Miasta Ostrowa Wielkopolskiego. >>
Archeologów na trop odkrycia naprowadziły satelitarne mapy Polski.
To niepozornie wyglądające kręgi zainteresowały archeologów. - Z
naszych obliczeń wynikało, że w tym rejonie powinniśmy znaleźć coś
ciekawego, ale nie zawsze nasze przypuszczenia się potwierdzają w
terenie. Tymczasem… rewelacja. Trafiliśmy na grodzisko. Jest to, co
prawda, obiekt zniszczony, ale bardzo, bardzo interesujący –
powiedział Grzegorz Teske, dr archeologii, pracownik Wojewódzkiego
Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu, Delegatura w Kaliszu.
Jak wynika ze wstępnych analiz odkrytego materiału, grodzisko
pochodzi z lat 70. X wieku. W obwodzie ma ok. 40-50 m i jest budowlą
obronną charakterystyczną dla okresu Średniowiecza.
- Wielkość tej budowli, zajmującej ok. 0,5 ha jest typowa dla
naszego terenu – wyjaśnia G. Teske. – Nieco inna sytuacja pod tym
względem występuje w Wielkopolsce centralnej, gdzie Piastowie mieli
grodziska znacznie większe zajmujące do 3 ha powierzchni. Z kolei w
rejonie między Wartą a Baryczą, średnio co 20 km tworzono mniejsze
grody. Rolą takiego grodu było zbieranie danin i wszelkich innych
powinności na rzecz władcy. Z kolei specyfiką sprawowania rządów
było objeżdżanie grodzisk przez władców. Kto mógł przebywać w tym
konkretnym grodzie w Ostrowie? Tego nie wiemy, bo z tego okresu
historii nie ma żadnych źródeł pisanych, te pojawiają się dopiero w
XIII wieku. Ale podaje się, że w pobliskim Kaliszu wizyty ówczesnych
królów odbywały się co dwa lata.
Znalezisko znajduje się na terenie, w pobliżu którego przechodzi
ruchliwa droga oraz znajdują się pola uprawne. Gospodarcze
wykorzystywanie gruntów nie pozostało bez wpływu na stan grodziska.
W dość dobrym stanie znajdują się jednak części murów obronnych,
które wykonane zostały w tzw. konstrukcji rusztowej. Wał był w
kształcie kółka, a belki układano jedną obok drugiej, przesypywano
piachem i układano drugą warstwę.
- Liczymy na to, że być może na dnie grodu zachowało się dobrze
zachowane drewno, wtedy będziemy mogli je przekazać do
specjalistycznych badań dendrochronologicznych i jeśli zachowała się
warstwa przykorowa, to z dokładnością niemal do roku dowiemy się,
kiedy ścięto to drzewo – powiedział dr G. Teske.
Nie wiadomo czy gród został zniszczony podczas walk czy opuszczony.
Jedna z hipotez zakłada, że mógł zostać opuszczony. Archeolodzy
wiążą to z wahnięciem klimatycznym, które miało miejsce w XIII
wieku. Częstsze podtopienia i powodzie z tego okresu sprawiły, ze
wiele budowli przeniesiono w inne rejony.
- To odkrycie to fantastyczna, nobilitująca wiadomość dla ostrowian,
zwłaszcza dla historyków i miłośników zainteresowanych dziejami
miasta. Fakt, że odkryto grodzisko, a nie osadę oznacza, że wzrasta
ranga naszego miasta. Dzięki ich pracy my odkrywamy Ostrów na nowo.
Okazuje się, że mamy znacznie dłuższą i bogatszą historię niż dotąd
sądzono – mówi Radosław Torzyński. – Myślę, że wszyscy z
niecierpliwością czekać będziemy na dalsze doniesienia naukowców,
jeśli potwierdzą się wszystkie tezy naukowców, to niektóre fakty z
dziejów Ostrowa Wielkopolskiego będą musiały zostać zweryfikowane.
Póki co, to odkrycie jest fantastyczną okazją, by wykorzystali je
nauczyciele i dodatkowo zachęcili uczniów do żywej lekcji historii.
- Dla mnie osobiście, jako konserwatora zabytków, odkrycie grodziska
jest prezentem dla miasta i jego mieszkańców z okazji obchodzonych
obecnie Europejskich Dni Dziedzictwa Narodowego - mówi Elżbieta
Wolniewicz Kukuła, Miejski Konserwator Zabytków. – Z jednej strony
ogromna radość czy wręcz duma z takiego odkrycia, a z drugiej
pytanie co dalej z tym znaleziskiem? Zakończyć prace na tym etapie
tak, jak to pierwotnie zakładano, czy kontynuować prace i
zagospodarować to znalezisko. Wiadomo, że grodzisko wokół objęte
zostanie ochroną konserwatorską, oznaczone specjalną tabliczką. Nie
w gestii MKZ leży jednak decyzja o kontynuowaniu badań i myślę, że w
tej sprawie należy poczekać do potwierdzenia wszystkich hipotez
naukowców.
Czy to wszystkie tajemnice, które kryje ostrowska ziemia? Raczej
nie, bo jak twierdzą naukowcy gród obronny nie mógł funkcjonować
samodzielnie. Wokół niego znajdowały się mniejsze osady. Ślad jednej
z nich potwierdza satelitarne zdjęcie.
Historia Ostrowa Wielkopolskiego
Do roku 1714
Początkowo Ostrów był prawdopodobnie niewiele znaczącą osadą wśród łęgów i bagien. Świadczy o tym jego nazwa oznaczająca w staropolszczyźnie wyspę, kępę. Najstarsza wzmianka (dokument z XVII wieku) mówi o Ostrowie jako niewielkim prywatnym ośrodku miejskim (jakie zresztą licznie wówczas zakładano), istniejącym w roku 1404. Oddzielną parafię utworzono tu, staraniem kanonika kaliskiego Jerzego z Ostrowa, dopiero w 1434 roku, wcześniej był tu kościół filialny parafii w Wysocku Wielkim. Ostrów miał wówczas charakter rolniczy. Przez ten czas jest nieokazały nawet na tle swoich sąsiadów – Sulmierzyc, Odolanowa, Raszkowa, Kwiatkowa czy Sobótki. Rozwój uniemożliwiała w znacznej mierze obecność wokół wielu silnych, prężnie działających ośrodków takich jak Ostrzeszów, Kalisz, Krotoszyn, czy Koźmin. Miasto kilkakrotnie nawiedzały pożary, było wiele razy niszczone przez wojny. W 1710 roku, wobec tragicznej sytuacji miasta, przedstawiciel parafii ostrowskiej przybył do zamku kaliskiego, aby prosić o zwolnienie z opłat. Prawdopodobnie decyzja była negatywna, ponieważ w kolejnym, 1711 roku delegacja mieszczan ostrowskich uroczyście, na kolanach, zrzekła się praw miejskich, by uniknąć podatków i potwierdziła kompletną ruinę Ostrowa.
Właścicielami miasta w tym okresie byli między innymi:
- w XV wieku - kanonik Jerzy z Ostrowa, a po nim Mikołaj z Ociąża,
- w XVI wieku - rodzina Sławskich, po nich Jakub Modlibowski,
- od XVI wieku - rodzina Kiełczewskich,
- do 1685 roku - ostatni z wałaścieli Ostrowa pochodzących z rodu Kiełczewskich - Stanisław,
- od 1685 roku - Bogusław Leszczyński,
- do 1698 roku - Rafał Leszczyński,
- w latach 1698-1699 - Stanisław Szczuka,
- od 1699 - Dorota Henryka Przebendowska i Jan Jerzy Przebendowski.
Lata 1714-1815
Nowy właściciel, podskarbi wielki koronny Jan Jerzy Przebendowski, który posiadł miasto w roku 1699, wyjednuje u króla Augusta II Sasa ponowną lokację, w 1714, na prawie magdeburskim. Wcześniej, w 1713, wydany zostaje przywilej na cztery jarmarki rocznie. Wraz z aktem fundacyjnym wydane zostają też przywileje dla rzemieślników: szewców, rzeźników, piekarzy, krawców, stolarzy, kowali, a przede wszystkim – sukienników. Właściciel zwalnia nowo przybyłych z danin na 6 lat, pomaga w odbudowie miasta, wydaje nowy status, nakazuje tolerancję religijną. Przebendowscy władają miastem do roku 1729. Kolejnymi właścicielami byli:
Kolejni właściciele miasta, również nie skąpią na Ostrów. Marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński potwierdza stare przywileje i nadaje nowe, a kolejni właściciele, Radziwiłłowie, są patronami (i fundatorami) wielu przedsięwzięć w mieście.
Przez sprowadzanych ze Śląska rzemieślników miasto, w krótkim czasie, staje się trójnarodowym. Zamieszkują je Niemcy, Żydzi i Polacy.
Wybudowano między innymi:
Założone zostają:
Parafia ostrowska zostaje znacznie powiększona, a cmentarz grzebalny przenosi się poza miasto (obecny Stary Cmentarz – najstarszy czynny cmentarz w Polsce). Ostrów powoli zmienia swój charakter z ośrodka rolniczego na handlowy. Świadczą o tym cechy Rynku – centralne place w miastach kupieckich były obszerniejsze, aby pomieścić targi i jarmarki. Pod koniec XVIII wieku Ostrów jest już najznaczniejszym ośrodkiem regionu.
Lata 1815-1845
W 1815 roku właścicielem Ostrowa jest Antoni Henryk Radziwiłł, późniejszy namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Po upadku Księstwa Warszawskiego Prusacy przenoszą do Ostrowa (m.in. dzięki staraniom księcia Radziwiłła):
Powstają kolejne obiekty użyteczności publicznej, zakłady przemysłowe:
- nowy ratusz miejski (1828), dla ozdoby i potrzeby miasteczka wzniesiony,
- szpital powiatowy (1834),
- nowa szkoła katolicka (1836),
- browar (1839),
- pierwsza drukarnia i zakład litograficzny (1841 – Theodor Hoffmann).
Zwiększa się rola garnizonu ostrowskiego, gęstnieje sieć dróg bitych. Przygraniczne położenie zaczyna procentować. Jednocześnie w szybkim tempie rośnie rola żywiołu polskiego, choć jeszcze niedawno Ostrów zwano Niemieckim.
Lata 1845-1914
ą cezurą między okresem "niemieckim" i okresem "polskim" w historii miasta staje się założenie w roku 1845 Królewskiego Katolickiego Gimnazjum Męskiego. Wzniesione wysiłkiem społecznym szybko stało się najlepszą "kuźnią kadr" i ostoją walki z germanizacją – nie bez powodu nazywano je "Polskim Atenami" i "Wielkopolską Szkołą Edukacji Narodowej". Działały liczne organizacje narodowościowe. Ostrowianie brali aktywny udział w Wiośnie Ludów i powstaniu wielkopolskim.
W latach 1872-1874 więziony był w ostrowskim więzieniu kardynał Mieczysław Ledóchowski, którego pomnik stoi dziś na placu przed konkatedrą.
W tym okresie bogate było również życie kulturalne i gospodarcze. W dziedzinie życia społecznego warto odnotować:
- pierwsze ostrowskie pismo – dwujęzyczny "Tygodnik Powiatowy" (1851),
- pierwszy numer "Gazety Ostrowskiej" (1896),
- działalność Towarzystwa Czytelni Ludowych, objazdy bibliobusu (staranie ostrowskiego księgarza i społecznika Stefana Rowińskiego),
- działalność Towarzystwa Śpiewaczego,
- utworzenie Towarzystwa Upiększania Miasta (1900),
- powstanie pierwszego w zaborze pruskim polskiego klubu sportowego "Venetia" (1908),
- powstanie klubu sportowego "Ostrovia" (1909),
- pierwsze muzeum (1910),
- pierwsza monografia Ostrowa: Aus den Vergangenheit der Stadt Ostrowo (1914, ostatni pruski burmistrz miasta Max Bessert).
Najważniejsze nowe obiekty, zakłady, osiągnięcia gospodarcze tego okresu:
- nowa synagoga (1857-1859),
- nowy budynek Amts- und Landgericht (sąd) z więzieniem (1863),
- gazownia (1867),
- koszary (Stare Koszary im. Moltkego – 1867, Nowe Koszary – 1897, Koszary Ułańskie – 1899),
- Fabryka Machin dla Rolnictwa (ob. Spomax, 1882),
- nowa poczta (1886),
- rzeźnia (1897),
- stacja wodociągowa (1897), wodociągi miejskie (1903), kanalizacja, oczyszczalnia ścieków (1907-1909),
- nowy kościół katolicki (ob. konkatedra, 1907),
- Gimnazjum Żeńskie (1910-1911),
- 10 jarmarków rocznie (1910),
- Zigarrenkisten Fabrik (ob. Sklejka-Eko, 1913).
Intensywnie rozwija się zabudowa. Kamienice nowobudowane są już bez wyjątku stylowe. W roku 1910 opracowano nowy plan zabudowy miasta, który przyczynił się do swego rodzaju boomu budowlanego w mieście. W 1887 z powiatu odolanowskiego wydzielono powiat ostrowski.
Osobnym rozdziałem rozpoczętym w tym okresie dziejów miasta jest:
Historia kolei
W 1875 roku uruchomiono pierwszą linię kolejową (Poznań-Kluczbork). W 1888 uruchomiono linię do Leszna, w 1894 do Skalmierzyc, w 1909 do Wrocławia. Potem przyszła kolej na Fabrykę Wagon (1920), w latach powojennych tzw. Liceum Kolejowe (później Technikum Kolejowe, ob. część większego zespołu szkół). W roku 1913 notowano tutaj jeden z największych w Wielkopolsce wzrost sprzedaży biletów.
Historia Kolei w Ostrowie
Lata 1914-1918
Przygraniczne położenie powodowało, że ostrowski garnizon odgrywał znaczącą rolę podczas I wojny światowej. Przez miasto kilkakrotnie przechodziły pochody wojsk: rosyjskich i pruskich. Pomimo tego samo miasto nie poniosło większych strat. Inaczej niż w Kaliszu, który w dniach 7-22 sierpnia 1914 roku został prawie całkowicie zniszczony na skutek działań wojsk pruskich (w tym także z garnizonu ostrowskiego), a na tamtejszym Wzgórzu Wiatracznym dokonano mordu na 80 cywilach (decymacja 800 zatrzymanych mężczyzn). 5 kompania 155 pułku piechoty z Ostrowa wkroczyła do Kalisza już 2 sierpnia. Wkrótce na czele pozostałych kompanii wkroczył też mjr Preusker, którego obarcza się odpowiedzialnością za ten atak.
Republika Ostrowska
Na miesiąc przed wybuchem powstania wielkopolskiego sformowano w Ostrowie pierwsze polskie oddziały ("I Pułk Piechoty Polskiej"). 10 XI 1918 roku ogłoszono niezależność Ostrowa od władzy pruskiej, a następnie włączenie tego terenu do wolnej Rzeczypospolitej. Strona polska poleciła (pod naciskiem Prus) rozwiązać oddziały (21 XI 1918), które zostały potem przeniesione do pobliskiego Szczypiorna, a po wybuchu powstania wkroczyły do ponownie wyzwolonego miasta. O wydarzeniach związanych z Republiką Ostrowską opowiadają serial "Republika Ostrowska" (1986) oraz film pełnometrażowy (1988) "Republika Nadziei". Na pamiątkę tamtych wydarzeń Święto Miasta Ostrowa obchodzone jest 10 listopada. Ostateczne wyzwolenie nastąpiło 31 grudnia 1918 roku.
więcej: Republika Ostrowska
Lata 1918-1939
Lata międzywojenne są okresem największej prosperity miasta (nigdy już nie powtórzonej, a po 1975 roku wręcz ograniczanej) – dynamikę rozwoju Ostrowa porównywano do samej Gdyni (na pocz. lat '30 2. miejsce w kraju pod względem szybkości rozbudowy – za Polską Agencją Telegraficzną). Powiększono obszar miasta, znacznie zwiększyła się liczba ludności. W 1920 roku nadano urzędową nazwę miasta – Ostrów Wielkopolski, choć często używano też nazwy potocznej – Ostrów Poznański. Pierwszym burmistrzem został Stefan Rowiński (endecja). Najważniejsze osiągnięcia tego okresu to:
- Fabryka Wagon (1920),
- pierwsza w Polsce stacja hodowli jedwabników (Leon Wawrzkiewicz, 1928),
- gmach Banku Polskiego (1930),
- gmach Szkoły im. Estkowskiego,
- rozpoczęcie budowy kościoła św. Antoniego z Padwy (do 1939 doprowadzona pod dach),
- miejska elektrownia,
- basen miejski, dwa stadiony sportowe,
- powstanie prywatnego gimnazjum męskiego (1937),
- teatr miejski, biblioteka miejska, muzeum, działalność Koła Miłośników Sceny (1918-1939), działalność Stowarzyszenia Miłośników Fotografii, Chóru Męskiego "Echo", Orkiestr Dętych: Węzła PKP i Fabryki Wagon,
- 11 czasopism (w tym 5 dzienników) ukazywało się w roku 1928.
- działalność konstruktora lotniczego Józefa Morissona.
Burmistrzami byli wówczas:
W roku 1932 powiat odolanowski zostaje przyłączony do ostrowskiego.
Do początków lat '20 stacjonował w Ostrowie złożony z ochotników 221 Pułk Piechoty, w którym służyli m.in. Jarosław Iwaszkiewicz i Aleksander Wat.
Ostrów wizytowali w latach wojennych między innymi:
Ten niezwykle pomyślny dla miasta okres zakończyła bezpowrotnie II wojna światowa.
Lata 1939-1945
Radziecki komendant miastamjr Aleksander FieczinW Ostrowie organizowano wielkopolskie struktury ZWZ i AK, w 1941 gen. Tadeusz Bór-Komorowski oraz wielkopolscy dowódcy ustalili tutaj zasady działania konspiracji w Wielkopolsce. Ostrowski 60 Pułk Piechoty Wielkopolskiej uczestniczył m.in. w bitwie nad Bzurą i obronie Warszawy. W mieście aktywne jest podziemie harcerskie – Szare Szeregi (Dziennik Harcerza i Szarotki).
Wysiedlono ok. 5,5 tysiąca z ok. 30 tysięcy mieszkańców miasta. Wielu szanowanych przedstawicieli ostrowskiej społeczności wywieziono lub zamordowano (m.in. 14 grudnia 1939 roku w Lasku Winiarskim pod Kaliszem). Na ulicy Kościuszki znajdował się obóz pracy, w którym śmierć poniosło 198 jeńców. Hitlerowcy zdążyli jeszcze wybudować w obrębie dzielnicy Piaski-Szczygliczka krematorium (istniało zdewastowane do lat '60).
Zlikwidowana została cała dzielnica żydowska – ocalenie synagogi wydaje się w obliczu tego faktu cudem. Z tego okresu pochodzi Park Miejski oraz położone w dzielnicy Krępa Osiedle Robotnicze. Przebudowany został też ostrowski węzeł kolejowy (przystosowanie do zwiększonego ruchu pociągów).
Burmistrzami miasta mianowano kolejno: znanego ostrowskiego przemysłowca, nastawionego pokojowo do Polaków Waltera Hirscha oraz zdecydowanie antypolskiego Willy'ego Kemnitza.
Okupacja hitlerowska zakończyła się z dniem 23 stycznia 1945 roku (choć ostatnie walki trwały jeszcze 25 stycznia) w wyniku akcji "Burza". Już 23 stycznia 1945 roku mieszkańcy Ostrowa utworzyli pierwsze, niezależne jeszcze od rządu lubelskiego, władze (Tymczasowy Komitet Miasta i Powiatu) czuwające nad administrowaniem miastem, aprowizacją oraz bezpieczeństwem mieszkańców.
25 stycznia przybył do Ostrowa jego sowiecki komendant miasta – major Fieczin. 26 stycznia zadecydował on o desygnowaniu na stanowiska burmistrza i starosty przedstawicieli rządu komunistycznego, przy czym przedstawicieli PPR – wobec braku kadr – sprowadzono z zewnątrz.
Wokół Ostrowa w dalszym ciągu działały niekomunistyczne grupy zbrojne – Wielkopolska Samodzielna Grupa Operacyjna "Warta" (ok. 10 tysięcy żołnierzy w regionie wielkopolskim), oraz koordynowane przez nią grupy: "Otta" (150 ludzi), "Murata" (40 ludzi, do listopada 1948), "Korona" (6 ludzi), "Rudka" (12 ludzi), "Szarego" (60 ludzi), a także jednostka "Błyskawica" – ponad stuosobowy, dobrze uzbrojony i zmotoryzowany oddział, który został rozbity 22 października 1945 roku, w ciężkiej bitwie pod Odolanowem.
Lata 1945-1989
Burmistrzem w roku 1945 został Idzi Zemski. W 1948 stanowisko burmistrza zastąpiono urzędem prezydenta miasta. Został nim Władysław Prętkowski. Natomiast od 1950 władzę w Ostrowie sprawowali przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Ponownie stanowisko prezydenta przywrócono w roku 1975. Funkcję tę sprawowali w omawianym okresie:
- w roku 1975 - Lech Makowski,
- w latach 1975-1980 - Marian Gilarski,
- w latach 1980-1985 - Grzegorz Woźny,
- w latach 1985-1990 - Jerzy Świątek.
Jest to okres intensywnej rozbudowy miasta, jednak trudno ocenić go jako pozytywny ze względu na chaotyczność zabudowywania, powiązaną z poważnymi uszczerbkami w substancji zabytkowej, nierozsądną gospodarką komunalną i poważnym niedoinwestowaniem w różne dziedziny (przede wszystkim edukacja, infrastruktura i kultura). Na niekorzyść tego okresu świadczy też fatalna w skutkach dla Ostrowa reforma administracyjna z roku 1975 kiedy to kilkudziesięciotysięczne miasto (ok. 52 tysięcy), wówczas przynajmniej porównywalne (jeśli nie równorzędne!) z nowym miastem wojewódzkim, sprowadzono rangą do poziomu gmin miejsko-wiejskich, podczas gdy stolicami województw zostawały ośrodki niejednokrotnie mniejsze od Ostrowa o połowę (Ciechanów, Krosno, Tarnobrzeg i in.), a nawet o więcej (np. Sieradz mający wówczas zaledwie 21 tysięcy mieszkańców!). Niezrozumiały w tej sytuacji wydawał się opór władz centralnych przeciwko powołaniu województwa dwuośrodkowego. Skutkiem było zarzucenie wielu wcześniej planowanych inwestycji (hotel, kino, osiedla, drogi, oczyszczalnia), przeniesienie do miasta wojewódzkiego jedynej (!) gazety (Południowa Wielkopolska), likwidacja II Liceum, znaczne ograniczenie wydatków m.in. na kulturę (rok 1990 – wojewoda otrzymał 10,4 mld "starych" złotych, z tego na Ostrów Wielkopolski przeznaczono 0,499 mld!). Innym negatywnym skutkiem było naruszenie naturalnych związków Ostrowa z Antoninem, Lewkowem i innymi ośrodkami Południowej Wielkopolski, utrwalonych przez bliskość sąsiedztwa, połączenia komunikacyjne, wspólną historię.
Na korzyść tego okresu świadczą osiągnięcia z różnych dziedzin takie jak:
- powstanie Aeroklubu Ostrowskiego (1945),
- powstanie Zakładów Automatyki Przemysłowej (1945),
- powstanie Ostrowskich Zakładów Drobiarskich (1951),
- dokończenie budowy kościoła św. Antoniego Padewskiego,
- otwarcie szpitala kolejowego dla dzieci (1958),
- uruchomienie komunikacji miejskiej (1960),
- otwarcie nowego Szpitala Miejskiego (1966),
- zakończenie budowy zbiornika Piaski-Szczygliczka (1978),
- otwarcie kompleksu szkolnego ZAP (ob. ZST, 1978),
- powiększenie obszaru miasta (1978),
w tym w dziedzinie kultury:
- Teatr Lalek "Rusałka" (1953-1981),
- Teatr Ludowy (1945-1949),
- Zespół Teatralny ODK (1970-1975),
- Amatorska Grupa Teatralna "Szarańcza" (1983-1988),
- Ostrowskie Koncerty z Lilijką (1960-1992),
- działalność Międzynarodowego Klubu Prasy i Książki (od 1974, ob. Empik),
- Międzynarodowe Biennale Małej Formy Graficznej i Ex-librisu (od 1985),
- Dni Chopinowskie (ob. Międzynarodowy Festiwal "Chopin w Barwach Jesieni", od 1982),
- Ogólnopolskie Biennale Fotografii w Technikach Specjalnych "Remis" (od 1977),
- działalność tajnego stowarzyszenia jazzowego Jazz Klub Ostrów, w którego spotkaniach uczestniczył m.in. Krzysztof Komeda-Trzciński (ukończył ostrowskie gimnazjum męskie).
Ponadto, na I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ Solidarność w Gdańsku, w 1981 roku, delegaci z Ostrowa zainicjowali uchwalenie Posłania do ludzi pracy Europy Wschodniej.
Od roku 1989
Jest okres nadrabiania zaległości w dziedzinach dotychczas zaniedbanych: edukacji wyższej, infrastrukturze, kulturze. W 1999 roku przywrócono powiaty (choć, w woj. wielkopolskim, z powiatu grodzkiego zrezygnowały Ostrów i Piła – względy oszczędnościowe), powiększono też zakres działania prezydentów miasta. Do dnia dzisiejszego funkcję tę sprawowali:
- w latach 1990-2002 - Mirosław Kruszyński,
- od roku 2002 - Jerzy Świątek.
Przywrócenie samorządności otwarło miastu nowe perspektywy. Najważniejsze osiągnięcia Ostrowa i jego mieszkańców w III RP to:
- otwarcie nowej siedziby oddziału ZUS-u oraz ośrodka szkolenia urzędników ZUS dla płd.-zachodniej Polski (1990),
- Salon Plastyki "Egeria" (od 1990),
- Spotkania Muzyki Dawnej Chantarelle Festiwal (od 1993),
- Festiwal "Wszystko Jest Poezją" (od 1993),
- nowa stacja uzdatniania wody (1995), oczyszczalnia Ścieków w Rabczynie (2002), stopniowa kanalizacja miasta,
- "Jazz w Muzeum" (od 1995),
- otwarcie kina Komeda (1996),
- pierwsza emisja obligacji komunalnych, powstanie grupy "Holdikom" (1996) – Ostrów staje się synonimem rozsądnej gospodarki komunalnej, w 2000 spółka CeTO wyróżniła miasto jako lidera na rynku obligacji komunalnych,
- Festiwal Teatrów Niezawodowych,
- brązowy medal mistrzostw Polski dla koszykarzy Stali Ostrów (2002),
- działalność Ostrowskiej Ligi Koszykówki (grają w niej już zespoły z sąsiednich powiatów, a nawet z Konina).
- oddawanie do użytku kolejnych odcinków wewnętrznej obwodnicy miasta (Chłapowskiego, Siewna, cz. Długa), modernizacja znacznej części ulic,
- oddanie do użytku nowej strażnicy Straży Pożarnej (2004), oraz ukończenie modernizacji nowej siedziby Policji (2005),
- otwarcie nowego budynku Miejskiej Biblioteki Publicznej,
- restauracja wielu zabytkowych obiektów (kamienice, ratusz, willa Kupkego i in.).
Mimo to bardzo wiele jest jeszcze do zrobienia. Palące problemy to strukturalne bezrobocie (19,8%) oraz odpływ do największych aglomeracji osób młodych i najlepiej wykształconych. Konsekwencją dla gospodarki miasta jest m.in. niedobór pracowników w niektórych sektorach (oświata, wyspecjalizowane przedsiębiorstwa produkcyjne). Mogłoby temu zapobiec, przynajmniej w części, ulokowanie w Ostrowie dużej jednostki edukacyjnej (wydział zamiejscowy) np. na terenach po zlikwidowanej w 2004 ostrowskiej jednostce wojskowej.
Istotnym problemem jest też utrudniający komunikację w węźle brak obwodnicy – obecnie udział samochodów spoza Ostrowa uczestniczących w ruchu miejskim przekracza 35% i stale rośnie. Dla porównania – w konurbacji śląskiej wskaźnik ten nie przekracza 17%. Miasto już od lat '70 stara się o wybudowanie tej trasy. Rozpoczęcie wg ostatniego projektu (trasa szybkiego ruchu z 4 węzłami bezkolizyjnymi) planowane jest na rok 2005. Bardzo ważne też będzie zmodernizowanie tras łączących Ostrów z Poznaniem oraz z Kaliszem (aglomeracja kalisko-ostrowska).
Transport towarów poprzez węzeł kolejowy również systematycznie rośnie, mimo to jego przyszłość jest niepewna ze względu na fatalny stan torów na znacznych odcinkach. Niemałe znaczenie ma również stopniowa likwidacja połączeń pasażerskich. Pozytywnym sygnałem jest włączenie ostrowskiego dworca głównego w sieć 70 obiektów spółki "Dworce kolejowe i Usługi" co zapobiegnie likwidacji, prywatyzacji, bądź przekazaniu samorządom, a daje szansę na zwiększenie funduszy na modernizacje. Jest bardzo prawdopodobnym rozbudowa lotniska w Michałkowie w nieodległej przyszłości. Modernizowane będą też główne arterie przelotowe (Odolanowska, Poznańska).
Bardzo pozytywnie na tym tle wypadają liczne nowe inicjatywy kulturalne i naukowe takie jak szereg wydarzeń, publikacji związanych z obchodami 600-lecia miasta i nie tylko, jak np. wydanie Bedekera Ostrowskiego Marka Olejniczaka (PTTK Ostrów 2004), Historii Ostrowa na każdy dzień Witolda Banacha (Muzeum Miasta 2005), czy też działalność Południowowielkopolskiej Grupy Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, przygotowywany na lato Ostrowski Festiwal Nauki, działający z powodzeniem Fundusz Grantowy.
Honorowi Obywatele Miasta
Po raz pierwszy tytuł taki otrzymał w roku 1898 powszechnie szanowany dyrektor Gimnazjum Męskiego dr Hubert Beckhaus. We współczesnych czasach pierwsze honorowe obywatelstwo miasta Ostrowa nadano uchwałą Rady Miasta w roku 1993. Od tego czasu tytuł ten przyznano jeszcze 13 razy.
Honorowi Obywatele Miasta Ostrowa (w nawiasie data otrzymania tytułu):
- Hubert Beckhaus (1898),
- Edward Serwański (5 września 1993),
- Józef Warszawski (29 sierpnia 1995),
- Ignacy Moś (29 sierpnia 1995),
- Marta Grzesiek (29 sierpnia 1995),
- Marian Grześczyk (14 października 1995),
- Anna Rogalanka (2 kwietnia 1996),
- Maria Wikarjakowa (2 kwietnia 1996)
- Karol Wojtyła – Jan Paweł II (30 kwietnia 1997),
- Jerzy Ofierski (1 lipca 1997),
- Kazimierz Radowicz (17 czerwca 1998),
- Marian Sobczak (30 czerwca 1999),
- Wincenty Broniwój-Orliński (31 sierpnia 1999),
- Tadeusz Szmyt (16 września 2002),
- Zenon Gubański (26 października 2004).
Zmiany liczby mieszkańców miasta
- 1505 - 150-180
- 1579 - 4
- 1688 - 91
- 1717 - 57
- 1789 - 1927
- 1796 - 3191
- 1820 - 3674
- 1840 - 4797
- 1858 - 5891
- 1861 - 7031
- 1885 - 9109
- 1900 - 11 781
- 1913 - 15 502
- 1921 - 16 421
- 1927 - 18 167
- 1934 - 27 338
- 1938 - 31 723
- 1945 - 32 934
- 1950 - 32 787
- 1960 - 43 579
- 1970 - 49 585
- 1980 - 62 525
- 1992 - 74 405
- 1997 - 74 724
- 2004 - 73 178
Przynależność państwowa Ostrowa
Ostrów Wielkopolski jako garnizon wojskowy
Jednostki stacjonujące w latach 1918-1939
- 221. Pułk Piechoty,
- 60. Pułk Piechoty Wielkopolskiej.
Jednostki stacjonujące po 1945 (rozwiązane)
- JW 1956,
- 3. Ośrodek Szkolenia Kierowców.
Jednostki stacjonujące po 1945
- Wojskowa Komenda Uzupełnień,
- Placówka Pracowni Psychologicznej.
Bibliografia
- praca zbiorowa, Wielkopolska Szkoła Edukacji Narodowej, Wrocław, Warszawa, Kraków 1970.
- Wojciech Suszycki, opracowanie Historia Ostrowa Wielkopolskiego, Warszawa 1980.
- praca zbiorowa, Ostrów Wielkopolski – dzieje miasta i regionu, Poznań 1990.
- praca zbiorowa pod. red. Jarosława Biernaczyka, Krystiana Niełacnego, Edwarda Szperzyńskiego, Księga Pamięci Alma Mater Ostroviensis, Ostrów Wielkopolski 2003.
- Witold Banach, Ostrów Wielkopolski "w pigułce", Ostrów Wielkopolski 2003.
- Bożena i Paweł Szymczakowie, opracowanie Historia Ostrowa Wielkopolskiego, Łódź 2004.
- Marek Olejniczak, Bedeker Ostrowski, Ostrów Wielkopolski 2004.
- Witold Banach, Historia Ostrowa na każdy dzień, Ostrów Wielkopolski 2005.
|
|
 |
|
|
|
|
